(Ne)zaboravljene Baranke XX vijeka publiciste Željka Milovića.

Objavljena je monografija Žene iz grada bez vratî – (Ne)zaboravljene Baranke XX vijeka publiciste Željka Milovića, prva knjiga u Crnoj Gori koja se na naučno- dokumentaristički način bavi biografijama znamenitih sugrađanki i dotiče geneze promjena položaja žene unutar jednog grada, uslovljenih društvenim i porodičnim prilikama, ali i načina pomoću koga su neke od njih izborile mjesto u hijerarhiji tipično muškog svijeta.

Riječ je o trećem tomu edicije čiji je simbolični naslov iz 2019. ukazivao na priču o “običnim” ljudima, koji su oblikovali grad na sasvim poseban način, kroz moralne norme drugačije nego današnje. U novom djelu, uz preformulisan naslov Žene iz grada bez vratî, nalaze se biografije 46 žena raznih profila, od predsjednica Opštine do konobarica, od košarkašica do glumica, od naučnih do medicinskih radnica, od ratnih heroina do tragičnih žrtava istog rata, od onih koji su sopstveni život podredili opštedruštvenim interesima do onih koje je ljubav dovela iz dalekih zemlja u grad pod Rumijom. 

Uvodni esej “O Baru i ženama”, na gotovo 40 strana, predstavlja prvi pokušaj sveobuhvatnog prikaza položaja žene u našem gradu u stoljetnom vremenskom rasponu, uz konkretne podatke i primjere kojima se obznanjuje kako i koliko je bilo teško “na strašnom mjestu postojati” ako si pripadnica ljepšeg pola. 

Posebnu pažnju izaziva tekst u kome je konačno rasvijetljena životna sudbina francuske dame Irene Pukić, koju je barska palanka u stalnoj borbi sa drugačijim pogrdno nazivala po mužu “Mar-Pukinica”, a čije se pominjanje decenijama artikulisalo kroz različita tumačenja. Proizvoljne čaršijske priče dobile su ovdje konačno realnu dimenziju, surovu, ali istinitu. Sličan slučaj je bio i ženama i porodicama čije su priče konačno rekonstruisane pomoću državnih i crkvenih arhiva Crne Gore, Turske, Francuske, Srbije i Hrvatske, kao i pojedinaca i institucija koji su ustupali dragocjeni informacioni materijal.

“Svaka od žena o kojima autor piše je simbol snage i borbenosti na ovaj ili onaj način. Iako je vremensko razdoblje u kom su postojale veliko, zajednički im je život u partijarhatu i činjenica da nisu mogle ravnopravno sa muškarcima učestvovati u društvenom, kulturnom i političkom životu, a pod posebnim pritiscima živjele su i u svojoj privatnoj sferi. Život i rad svake od žena u ovoj knjizi svojevrsan je presedan i podvig vrijedan divljenja. I nije ovo samo sistematična i tačna monografija o njih 46, koje su ostavile dubok i neizbrisiv trag u kulturnom, društvenom, prosvjetnom, vjerskom, građanskom, naučnom, sportskom, umjetničkom životu grada. Ovo je bilješka i o onoj sljedećoj, anonimnoj, četrdesetsedmoj ženi, o kojoj nije ostao pisani trag, ali je njen doprinos jednako velik. Ova knjiga je udžbenik za sve nas koje živimo osvajajući komade slobode za sljedeće generacije, da znamo na čijim leđima stojimo i koje luče pronosimo”, napisala je o knjizi dr Sandra Đurović. 

Monografiju Žene iz grada bez vratî – (Ne)zaboravljene Baranke XX vijeka je publikovala barska izdavačka kuća “Mediteran Multimedia”, na čak 386 strana uz 352 fotografije od kojih se ogromna većina premijerno pojavljuje u javnosti. Sredstva za nastanak knjige obezbijedila je Opština Bar, uz donacije privrednih subjekata i žitelja našeg grada.

 Dragan Marović, predsjednik NVO Mediteran Multimedia kazao je na promociji medijima:

Nevladina organizacija MEDITERAN MULTIMEDIA osnovana je pod imenom BAR INFO oktobra 2006, a od februara 2018. nosi ovo ime.

Bavimo se promocijom Bara, njegovog kulturno-umjetničkog nasljeđa i djela lokalnih autora, te smo upravo zbog toga 2018. godine započeli izdavačku djelatnost na raznim poljima.

Prva knjiga koju smo objavili pod našom etiketom, marta 2018, bila je knjiga Sava Markoča “Kula od sjećanja i druge priče”.

Već iduće godine, maja 2019. objavljena je obimna dvotomna monografija “Ljudi iz grada bez vrati – (ne)zaboravljeni Barani XX vijeka” Željka Milovića, a promocija djela je predstavljala prvu književnu turneju ikada u barskoj opštini. Pod nazivom “Za Barane - Knjiga o Baranima“, obuhvatala je prezentacije u Zupcima, Dobroj Vodi, Starom Baru, na Staroj Topolici, Ostrosu, Đuravcima, Virpazaru, Kapljevi, Sutomoru, a centralna promocija je bila u nikad punijem Dvorcu kralja Nikole. Posebnu “specifičnu težinu” imale su promocije u OŠ “Meksiko” i Srednjoj ekonomsko-ugostiteljskoj školi, na zahtjev učenika.
Iste godine, u sklopu programa obilježavanja Dana opštine Bar – 24. novembra, organizovali smo zapaženu izložbu “Najljepše su pjesme tebi ostale (Prve četiri decenije barskog pop-rocka)”, takođe u organizaciji NVO “Mediteran Multimedia”. Izložbu je pratila i brošura-katalog, registrovana kao posebno bibliografsko izdanje.

U 2020. godini najprije smo objavili zbirku kratkih priča trenera Predraga Peđe Milovića “Košarkaške i druge priče”, zatim drugi album barske rock grupe “Akademia” – “Retrospektiva 2016-2021 (Brz razvoj koči…)”, predstavljen na unplugged promociji ispred Doma kulture, a onda smo bili partner u objavljivanju knjige “Interkulturalni prikazi – Ulcinj i Bar” novinara i publiciste iz Ulcinja Mustafe Canke. Krajem decembra, promovisan je u Starom gradu Baru dokumentarni film Željka Milovića i Foto Studija Petović “Bar na vremenskoj kapiji”. Promocija je prenošena i putem youtube kanala, a samo te noći vidjelo ga je oko 2500 ljudi.

Prve mjesece 2021. godine obilježila je izuzetno vrijedna knjiga pokojnog Zorana Gojića “Podrumijske priče” na koju smo posebno ponosni, potom je uslijedila saradnja sa Kulturnim centrom Bar u suizdavaštvu knjige “Koronartno odjeljenje” Željka Milovića, a u sklopu “Barskog ljetopisa” bili smo prisutni kroz izložbu “Bar. Ljudi.”.

U prošloj godini, objavljeno je drugo dopunjeno izdanje zbirke kratkih priča Peđe Milovića “Košarkaške i druge priče”, u sklopu Barskog ljetopisa prikazana je izložba “Bar. Događaji.”, a naša izdavačka kuća bila je jedini crnogorski izdavač na Ulcinjskom sajmu knjiga, u julu mjesecu.

Dakle, za 4 godine objavili smo sedam literarnih izdanja, jedan muzički CD, jedan dokumentarni film i organizovali tri izložbe, takav bilans nemaju ni mnogo veće ni bogatije organizacije. I svi naši projekti imali su prefiks “barski”.

Ovu godinu izdavački započinjemo još jednim izuzetno vrijednim projektom – monografijom “Žene iz grada bez vrati – (ne)zaboravljene Baranke XX vijeka” Željka Milovića koju danas promovišemo novinarima. Ovo neće biti jedini projekat u ovoj godini, pripremamo još dva, ali otom potom, kad bude.